Ζαχαρίας Κατσακός
Η κριτική δεν ανήκει σε κανένα είδος τέχνης και δεν αποτελεί επιστήμη. Εκτός από άλλα, η τεκμηριωμένη κριτική είναι αναπόσπαστο και θεμελιώδες συστατικό της λογοτεχνικής θεωρίας. Προσφέρει σε αυτήν και αντλεί από την ίδια. Ομοίως, επίσης, από τη γραμματολογία, τη φιλολογία, την ιστορία, την κοινωνιολογία, γενικότερα από την επιστημολογία και οφείλει να θεμελιώνει σε συμπαγές σώμα κρίσεις και συμπεράσματα. Να συγκροτεί ουσιαστικό κριτικό λόγο.
Η υποκειμενικότητα του κριτικού πρέπει, επίσης, να περιορίζεται στο δυνητικά ελάχιστο, στο σημείο, δηλαδή, που υπηρετεί πράγματι το λογοτεχνικό κείμενο, χωρίς αυθαίρετα συμπεράσματα, ταλαντώσεις, στρεβλώσεις ή παραποιήσεις, στον βαθμό που αυτό, τελικώς, δεν κακοποιείται και δεν αποπροσανατολίζεται. Να αναδεικνύεται, επίσης, όταν αυτή διαμορφώνει με επιχειρήματα πολυσύνθετες όψεις και κριτικές στάσεις για την πρόσληψη και την αξιολόγηση ενός έργου. Γιατί και η υποκειμενικότητα, εκτός από κριτικό ήθος χρειάζεται και επιχειρήματα, ώστε να καταδηλωθεί η κριτική της αναγκαιότητα.
Η έννοια της αξιολόγησης ενός βιβλίου είναι επικίνδυνη και παρεξηγημένη στον ελληνικό χώρο. Αποτελεί όμως «αυτονόητο» ζητούμενο, χωρίς να είναι το μοναδικό. Κατά τη δική μου αντίληψη, αυτή πρέπει να τηρεί ώριμες χρονικές αποστάσεις από το εκδοτικό γεγονός, να αναθεωρεί πορίσματα ή συμπεράσματα, να διαπιστώνει συγκριτικά και συνθετικά και να λαμβάνει υπόψη της τη ρευστότητα των καιρών και την εξέλιξη της σκέψης. Παρ’ όλα αυτά ένα εμπεριστατωμένο δοκίμιο ή ένα κείμενο κριτικής είναι αφ’ εαυτού κείμενο που αξιολογεί.
Ζητούμενα, επίσης, για την κριτική: το εύρος, η ποικιλία σύνθεσης και η δυναμική της συνομιλίας του κριτικού με το λογοτεχνικό κείμενο, η πρόσληψη, το νόημα, η ερμηνεία, η προσέγγιση των εξωτερικών και εσωτερικών συζυγιών που συνθέτουν ένα βιβλίο και η οπτική. Αυτά είναι τα καίρια σημεία - σήματα που το αναδεικνύουν σε πραγματική δημιουργία δίνοντάς του λογοτεχνική αξία και ταυτότητα. Αυτός είναι και ο στόχος αυτού του βιβλίου.
Οι ποιητές που καταχωρίζονται στην παρούσα έκδοση δημοσίευσαν τα βιβλία τους τα τελευταία εννιά χρόνια. Δεν έλαβα υπόψη μου τη δεσμευτική όσο και ρευστή σημασιοδότηση της έννοιας «γενιά», προσπάθησα όμως να εγγράψω ένα σώμα ποιητών τόσο με ικανή παρουσία στα ελληνικά γράμματα όσο και νεώτερους ποιητές δίνοντας έμφαση στα «ποιητικά σήματα» που καταθέτουν. Είναι νωρίς να μιλήσουμε για τάσεις, αφού το ποιητικό τοπίο είναι εξαιρετικά ρευστό και πολυσύνθετο. Είναι αυτονόητο, επίσης, ότι για την επιλογή των ποιητών που καταχωρίζονται έλαβα υπόψη μου και τον αριθμό των βιβλίων που αυτοί έχουν δημοσιεύσει, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί αυστηρά αξιολογικό κριτήριο.
Στην παρούσα έκδοση, λοιπόν, δημοσιεύονται δοκίμια και κριτικά κείμενα που φιλοξενήθηκαν σε διάφορα λογοτεχνικά και ηλεκτρονικά περιοδικά ως βιβλιοκριτικές και αφορούν σε βιβλία των Βασίλη Αμανατίδη, Γιάννη Αντιόχου, Γιώργου Βέη, Χάρη Βλαβιανού, Νίκου Ερηνάκη, Γιάννη Ευθυμιάδη, Βασίλη Ζηλάκου, Κώστα Κουτσουρέλη, Γιώργου Παναγιωτίδη, Στρατή Πασχάλη, Δημήτρη Περοδασκαλάκη, Γιώργου Πρεβεδουράκη, Βασίλη Ρούβαλη, Σωτήρη Σελαβή, Αγγελικής Σιγούρου και Χάρη Ψαρρά. Τα κείμενα που αναφέρονται στις ποιήτριες Χλόη Κουτσουμπέλη και Ειρήνη Παραδεισανού δημοσιεύονται για πρώτη φορά.
Δοκίμια και κριτικά κείμενα για άλλους ποιητές όπως των Δημήτρη Αγγελή, Δημήτρη Αθηνάκη, Νικόλα Ευαντινού, Έλσας Κορνέτη, Σταμάτη Πολενάκη, Γιώργου Χ. Στεργιόπουλου, Γιάννη Στίγκα, Γιώργου Κ. Ψάλτη κ. ά. θα δημοσιευτούν, ελπίζω σύντομα, στον Β’ Τόμο των «Ποιητικών σημάτων».
Η καταχώριση των κειμένων στο corpus του βιβλίου, καθώς και κάθε άλλη αναφορά στους ποιητές, ακολουθεί αλφαβητικώς το αρχικό γράμμα του επωνύμου κάθε δημιουργού. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω θερμότατα τις εκδόσεις ..poema. για την παρούσα έκδοση, καθώς και την υποψήφια για μεταπτυχιακό δίπλωμα στη «Δημιουργική Γραφή», φιλόλογο κ. Νατάσα Χαλκιά, για την επιμέλεια των κειμένων.
